Ngày 21 tháng 4 năm 2025, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) ban hành Thông tư 03/2025/TT-NHNN, thay thế Thông tư 05/2014/TT-NHNN, quy định về việc mở và sử dụng tài khoản bằng đồng Việt Nam để thực hiện hoạt động đầu tư gián tiếp nước ngoài tại Việt Nam. Thông tư này được xem là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực cải cách hệ thống quản lý ngoại hối, đơn giản hóa thủ tục hành chính và thúc đẩy sự phát triển của thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam. Với mục tiêu nâng hạng TTCK từ thị trường cận biên (Frontier Market) lên thị trường mới nổi (Emerging Market) theo các tiêu chuẩn quốc tế, Thông tư 03 mang đến nhiều điểm mới đáng chú ý, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho nhà đầu tư nước ngoài (NĐTNN) trong quá trình đầu tư tại Việt Nam. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ phân tích những điểm mới nổi bật của Thông tư 03, đánh giá ý nghĩa của các sửa đổi này và đồng thời đánh tiềm năng nâng hạng TTCK Việt Nam trong tương lai gần từ những quy định sửa đổi.
1. Sự cần thiết ban hành Thông tư 03
Trước khi Thông tư 03 được ban hành, các quy định về quản lý ngoại hối đối với hoạt động đầu tư gián tiếp nước ngoài tại Việt Nam được điều chỉnh bởi Thông tư 05/2014/TT-NHNN. Thông tư này quy định cụ thể về việc mở và sử dụng tài khoản vốn đầu tư gián tiếp (TKVĐTGT), các hình thức đầu tư gián tiếp, quyền và nghĩa vụ của các tổ chức tín dụng (TCTD) được phép và NĐTNN. Tuy nhiên, qua thời gian, Thông tư 05 bộc lộ một số hạn chế:
Thứ nhất, cơ sở pháp lý không còn phù hợp
Thông tư 05 dựa trên các văn bản pháp luật đã được thay thế, như Luật Đầu tư 2005 (thay bằng Luật Đầu tư 2020), Luật Chứng khoán 2006 (thay bằng Luật Chứng khoán 2019) và Luật TCTD 2010 (thay bằng Luật TCTD 2024).
Thứ hai, vướng mắc về thủ tục hành chính
Quy trình mở TKVĐTGT yêu cầu hợp pháp hóa lãnh sự đối với tài liệu bằng tiếng nước ngoài, gây khó khăn và tốn thời gian cho NĐTNN khi thực hiện đầu tư trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Đây là một trong những vấn đề được đưa ra phân tích và yêu cầu sửa đổi trong rất nhiều hội nghị đối thoại với nhà đầu tư.
Thứ ba, hạn chế trong việc mở nhiều tài khoản
Thông tư 05 chỉ cho phép NĐTNN mở một TKVĐTGT, không đáp ứng được nhu cầu quản lý tách bạch danh mục đầu tư của một số tổ chức nước ngoài, đặc biệt là các quỹ đầu tư hoặc tổ chức được quản lý bởi nhiều công ty quản lý quỹ. Điều này, về mặt thực tiễn gây nên rất nhiều hạn chế và khó khăn với nhà đầu tư nước ngoài khi đầu tư chứng khoán. Bởi vì, chiến lược của nhiều NĐTNN là không muốn tất cả các nguồn tiền đầu tư từ các nguồn khác nhau tập trung vào một TKVĐTGT gây ra khó khăn trong việc quản lý và thực hiện hoạt động đầu tư theo chiến lược tại từng thời điểm khác nhau.
Thứ tư, không hỗ trợ mở tài khoản bằng phương thức điện tử
Quy trình mở tài khoản chủ yếu dựa trên phương thức truyền thống, không tận dụng được các tiến bộ công nghệ, làm chậm quá trình tham gia TTCK của NĐTNN. Đây là một bước cản rất lớn cho tốc độ phát triển và thu hút nhà đầu tư nước ngoài của thị trường chứng khoán Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh phát triển công nghệ và NĐT tập trung làm việc trên không gian mạng thay vì gặp mặt trực tiếp, hiện diện tại Việt Nam.
Thứ năm, yêu cầu nâng hạng thị trường chứng khoán
Việc nâng hạng TTCK Việt Nam từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi là một trong những mục tiêu chiến lược của Chính phủ Việt Nam, được nhấn mạnh trong Thông báo Kết luận số 122/TB-VPCP ngày 27/3/2024 của Văn phòng Chính phủ. Thủ tướng Chính phủ đã giao NHNN phối hợp với Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) và các cơ quan liên quan rà soát và sửa đổi các quy định pháp luật nhằm đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn quy trình mở tài khoản đầu tư gián tiếp và tạo điều kiện thuận lợi cho NĐTNN. Thông tư 03 ra đời nhằm đáp ứng yêu cầu này, đồng thời giải quyết các vướng mắc thực tiễn và phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế, đặc biệt là tiêu chí của các tổ chức xếp hạng như MSCI và FTSE Russell.
2. Những điểm mới của Thông tư 03/2025/TT-NHNN
Thông tư 03 mang đến nhiều thay đổi mang tính đột phá so với Thông tư 05, tập trung vào việc đơn giản hóa thủ tục, hiện đại hóa quy trình và tăng tính linh hoạt cho NĐTNN. Dưới đây là các điểm mới chính:
Đổi tên tài khoản và làm rõ phạm vi điều chỉnh
Một trong những thay đổi quan trọng của Thông tư 03 là việc đổi tên từ “tài khoản vốn đầu tư gián tiếp” (TKVĐTGT) thành “tài khoản đầu tư gián tiếp” (TKĐTGT), phù hợp với quy định của Pháp lệnh Ngoại hối (sửa đổi, bổ sung năm 2013). Sự thay đổi này không chỉ mang tính hình thức mà còn thể hiện sự nhất quán với các quy định pháp luật hiện hành, tránh nhầm lẫn và làm rõ phạm vi áp dụng của tài khoản này.
Thông tư 03 quy định rõ phạm vi điều chỉnh, bao gồm: (i) Việc mở và sử dụng TKĐTGT bằng đồng Việt Nam để thực hiện các giao dịch liên quan đến hoạt động đầu tư gián tiếp của NĐTNN là người không cư trú. (ii) Các giao dịch thu, chi của NĐTNN là người cư trú được thực hiện thông qua tài khoản thanh toán bằng đồng Việt Nam, theo quy định pháp luật liên quan.
Đơn giản hóa thủ tục mở tài khoản
Để tạo thuận lợi cho NĐTNN, Thông tư 03 đã có những cải cách đáng kể trong quy trình mở TKĐTGT:
(1) Bãi bỏ yêu cầu hợp pháp hóa lãnh sự
Tài liệu bằng tiếng nước ngoài trong hồ sơ mở tài khoản không còn bắt buộc phải hợp pháp hóa lãnh sự. Thay vào đó, tài liệu chỉ cần được công chứng hoặc chứng thực theo pháp luật Việt Nam hoặc nước ngoài trong vòng 12 tháng tính đến ngày nộp hồ sơ. Điều này giảm đáng kể thời gian và chi phí cho NĐTNN.
(2) Dịch thuật linh hoạt
Ngân hàng được phép có thể thỏa thuận với khách hàng về việc dịch hoặc không dịch tài liệu sang tiếng Việt, miễn là đảm bảo nội dung tài liệu đáp ứng các yêu cầu quy định. Tuy nhiên, bản dịch phải được cung cấp khi có yêu cầu từ cơ quan có thẩm quyền.
(3) Thành phần hồ sơ đơn giản
Hồ sơ mở TKĐTGT chỉ bao gồm:
- Giấy chứng nhận đăng ký mã số giao dịch chứng khoán hoặc thông báo đáp ứng điều kiện góp vốn, mua cổ phần của NĐTNN (dành cho trường hợp sở hữu bằng hoặc dưới 50% vốn điều lệ).
- Tài liệu xác minh thông tin nhận biết khách hàng theo quy định về phòng chống rửa tiền.
- Thỏa thuận mở và sử dụng TKĐTGT giữa NĐTNN và ngân hàng được phép.
Cho phép mở nhiều tài khoản đầu tư gián tiếp
Khác với Thông tư 05, Thông tư 03 cho phép NĐTNN mở nhiều TKĐTGT tương ứng với mã số giao dịch chứng khoán được cấp, đặc biệt áp dụng cho các quỹ đầu tư nước ngoài, tổ chức được quản lý bởi nhiều công ty quản lý quỹ hoặc tổ chức đầu tư thuộc Chính phủ nước ngoài. Quy định này đáp ứng nhu cầu quản lý tách bạch danh mục đầu tư, giúp NĐTNN dễ dàng theo dõi và quản lý các khoản đầu tư khác nhau trên TTCK Việt Nam.
Hỗ trợ mở tài khoản bằng phương thức điện tử
Một trong những điểm mới quan trọng của Thông tư 03 là việc cho phép mở TKĐTGT bằng phương thức điện tử. Điều này phù hợp với xu hướng số hóa và giúp NĐTNN tiết kiệm thời gian, đặc biệt là những nhà đầu tư không có mặt tại Việt Nam. Trong trường hợp thỏa thuận mở tài khoản điện tử không đáp ứng đầy đủ các nội dung tối thiểu theo quy định, ngân hàng được phép sử dụng các thông tin, dữ liệu điện tử và tài liệu liên quan để bổ sung, đảm bảo tính hợp pháp và bảo mật.
Quy định về giao dịch không yêu cầu đủ tiền khi đặt lệnh
Thông tư 03 bổ sung quy định về các giao dịch thu, chi liên quan đến hoạt động mua cổ phiếu không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh, theo Thông tư 68/2024/TT-BTC của Bộ Tài chính. Cụ thể: (1) Các khoản lãi và nguồn thu hợp pháp từ giao dịch này được chuyển khoản qua TKĐTGT. (2) Các khoản lỗ và chi phí phát sinh cũng được thanh toán thông qua TKĐTGT.
Quy định này tạo điều kiện cho các giao dịch linh hoạt hơn, đáp ứng nhu cầu của NĐTNN là tổ chức và phù hợp với các tiêu chuẩn giao dịch quốc tế.
Tăng cường trách nhiệm và giám sát
Thông tư 03 quy định rõ trách nhiệm của các bên liên quan:
(1) Ngân hàng được phép: Phải ban hành quy định nội bộ về hồ sơ, trình tự, thủ tục mở và sử dụng TKĐTGT; chịu trách nhiệm về tính chính xác, hợp pháp của hồ sơ; và tuân thủ các quy định về phòng chống rửa tiền, tài trợ khủng bố.
(2) NĐTNN: Phải cung cấp thông tin xác thực, tuân thủ pháp luật Việt Nam và chịu trách nhiệm về các tài liệu cung cấp.
(3) NHNN chi nhánh tỉnh, thành phố: Thực hiện thanh tra, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm liên quan đến việc mở và sử dụng TKĐTGT.
Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi chỉ đạo ngành chứng khoán triển khai các giải pháp để thị trường tiếp tục phát triển ổn định. Nguồn: Báo Chính phủ điện tử
3. Ý nghĩa của Thông tư 03 đối với thị trường chứng khoán Việt Nam
Thứ nhất, tăng tính hấp dẫn cho nhà đầu tư nước ngoài
Những cải cách trong Thông tư 03, như đơn giản hóa thủ tục, cho phép mở nhiều tài khoản và hỗ trợ phương thức điện tử, giúp giảm thiểu rào cản hành chính và chi phí cho NĐTNN. Điều này đặc biệt quan trọng trong việc thu hút dòng vốn nước ngoài, vốn là một yếu tố then chốt để nâng hạng TTCK. Theo tiêu chí của MSCI, một thị trường mới nổi cần đảm bảo tính dễ tiếp cận (market accessibility), và Thông tư 03 đã giải quyết một phần lớn các vấn đề liên quan đến thủ tục mở tài khoản và giao dịch của NĐTNN.
Thứ hai, hỗ trợ mục tiêu nâng hạng thị trường
Việc nâng hạng TTCK Việt Nam lên thị trường mới nổi sẽ mang lại nhiều lợi ích, bao gồm thu hút dòng vốn lớn hơn, nâng cao uy tín và cải thiện vị thế của Việt Nam trên thị trường tài chính toàn cầu. Thông tư 03 đáp ứng các yêu cầu của MSCI và FTSE Russell về tính minh bạch, đơn giản hóa quy trình và khả năng tiếp cận của NĐTNN. Đặc biệt, việc cho phép mở nhiều TKĐTGT và hỗ trợ giao dịch điện tử giúp TTCK Việt Nam trở nên linh hoạt và cạnh tranh hơn so với các thị trường cận biên khác.
Thứ ba, thúc đẩy số hóa và hiện đại hóa thị trường
Việc cho phép mở TKĐTGT bằng phương thức điện tử là một bước tiến lớn trong việc hiện đại hóa TTCK Việt Nam. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian và chi phí mà còn phù hợp với xu hướng chuyển đổi số toàn cầu. NĐTNN có thể dễ dàng tham gia thị trường từ xa, tăng cường khả năng cạnh tranh của TTCK Việt Nam so với các thị trường khu vực.
Thứ tư, tăng cường quản lý ngoại hối và phòng chống rửa tiền
Thông tư 03 không chỉ tập trung vào việc tạo thuận lợi cho NĐTNN mà còn tăng cường các biện pháp quản lý ngoại hối và phòng chống rửa tiền. Quy định về xác minh thông tin qua bên thứ ba và tuân thủ các quy định về phòng chống rửa tiền giúp đảm bảo tính minh bạch và an toàn của các giao dịch, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế.
Thông tư 03/2025/TT-NHNN là một bước tiến quan trọng trong nỗ lực cải cách và phát triển TTCK Việt Nam. Với các điểm mới như đơn giản hóa thủ tục, cho phép mở nhiều tài khoản, hỗ trợ phương thức điện tử và tăng cường quản lý, Thông tư 03 không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho NĐTNN mà còn góp phần nâng cao tính minh bạch và cạnh tranh của thị trường. Những cải cách này là nền tảng để Việt Nam tiến gần hơn đến mục tiêu nâng hạng TTCK lên thị trường mới nổi, từ đó thu hút dòng vốn nước ngoài và củng cố vị thế trên thị trường tài chính toàn cầu. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế ngày càng sâu rộng, Thông tư 03 là minh chứng cho cam kết của Việt Nam trong việc xây dựng một TTCK hiện đại, minh bạch và hấp dẫn nhà đầu trong nước và quốc tế.
.png)
+84 28 7308 0839
hmplaw.vn
