Những thay đổi quan trọng trong Dự thảo sửa đổi Nghị định 09/2018/NĐ-CP

Dự thảo sửa đổi Nghị định 09/2018/NĐ-CP được Bộ Công Thương đề xuất nhằm cập nhật và hoàn thiện các quy định liên quan đến hoạt động mua bán hàng hóa và các hoạt động liên quan trực tiếp đến mua bán hàng hóa của nhà cung cấp dịch vụ nước ngoài và tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tại Việt Nam (“Dự thảo sửa đổi”). Bài viết phân tích chi tiết về những điểm thay đổi chính trong Dự thảo sửa đổi Nghị định 09/2018/NĐ-CP, tập trung vào các khía cạnh pháp lý, thủ tục hành chính, phân cấp quản lý, và các yêu cầu phù hợp với cam kết quốc tế.

1. Cập nhật và đồng bộ với khung pháp lý mới

Dự thảo sửa đổi Nghị định 09/2018/NĐ-CP được xây dựng để đảm bảo tính tương thích với các văn bản pháp luật mới, đặc biệt là Luật Đầu tư 2020 và Nghị định 146/2025/NĐ-CP ban hành ngày 12/06/2025. Nghị định 09/2018/NĐ-CP hiện hành được ban hành dựa trên Luật Đầu tư 2014, do đó cần điều chỉnh để phù hợp với các quy định mới về điều kiện đầu tư kinh doanh, đặc biệt trong lĩnh vực phân phối và bán lẻ của tổ chức kinh tế FDI.

Những dự kiến thay đổi cụ thể:

• Điều chỉnh các quy định về cấp phép kinh doanh: Dự thảo sửa đổi bổ sung và làm rõ các điều kiện cấp Giấy phép kinh doanh cho tổ chức kinh tế FDI, phù hợp với các quy định của Luật Đầu tư 2020. Ví dụ như các điều kiện liên quan đến ngành nghề kinh doanh có điều kiện được chuẩn hóa để tránh chồng chéo hoặc mâu thuẫn với các văn bản pháp luật khác.
• Đồng bộ với Nghị định 146/2025/NĐ-CP: Dự thảo chuyển giao thẩm quyền cấp Giấy phép kinh doanh và Giấy phép lập cơ sở bán lẻ từ Bộ Công Thương sang Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, phù hợp với tinh thần phân cấp, phân quyền theo Kết luận số 155-KL/TW ngày 17/05/2025 và Kế hoạch số 447/KH-CP của Chính phủ.

Việc đồng bộ với khung pháp lý mới đảm bảo tính thống nhất và minh bạch trong hệ thống pháp luật, giảm thiểu rủi ro pháp lý cho các nhà đầu tư và cơ quan quản lý, đồng thời tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước.

2. Đơn giản hóa thủ tục hành chính

Một trong những trọng tâm của Dự thảo là đơn giản hóa thủ tục hành chính để giảm gánh nặng cho doanh nghiệp FDI và cơ quan quản lý, đồng thời tạo môi trường kinh doanh thuận lợi hơn.

Những dự kiến thay đổi cụ thể:

• Rút gọn quy trình cấp phép: Dự thảo sửa đổi loại bỏ một số bước thủ tục không cần thiết trong quy trình cấp Giấy phép kinh doanh và Giấy phép lập cơ sở bán lẻ. Chẳng hạn như thời gian xử lý hồ sơ được rút ngắn từ 30 ngày xuống còn 15-20 ngày làm việc đối với một số trường hợp.
• Chuẩn hóa tiêu chí kiểm tra nhu cầu kinh tế (ENT): Quy trình kiểm tra nhu cầu kinh tế (ENT) đối với các cơ sở bán lẻ FDI được làm rõ ràng và đơn giản hóa. Dự thảo sửa đổi đề xuất các tiêu chí ENT cụ thể, minh bạch hơn, như quy mô dân số, mật độ cơ sở bán lẻ hiện có, và tác động kinh tế - xã hội, nhằm giảm thiểu sự tùy tiện trong quá trình xét duyệt.
• Ứng dụng công nghệ số: Dự thảo bổ sung quy định về việc nộp hồ sơ trực tuyến thông qua Cổng dịch vụ công quốc gia, giúp giảm thiểu chi phí và thời gian cho doanh nghiệp.

Việc đơn giản hóa thủ tục hành chính không chỉ tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài mà còn giảm tải cho các cơ quan quản lý địa phương, đặc biệt trong bối cảnh phân cấp thẩm quyền và cắt giảm nhân sự trong khối cơ quan quản lý.

3. Phân cấp, phân quyền quản lý

Dự thảo sửa đổi Nghị định 09/2018/NĐ-CP nhằm thực hiện phân cấp, phân quyền từ Bộ Công Thương sang Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp được nêu trong Kết luận 155-KL/TW và Kế hoạch 447/KH-CP.

Những dự kiến thay đổi cụ thể:

• Chuyển giao thẩm quyền cấp phép: Dự thảo quy định rõ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ chịu trách nhiệm cấp Giấy phép kinh doanh và Giấy phép lập cơ sở bán lẻ cho tổ chức kinh tế FDI, thay vì Bộ Công Thương như quy định hiện hành. Điều này nhằm tăng cường trách nhiệm của địa phương trong quản lý các hoạt động kinh doanh FDI.
• Hướng dẫn thực thi cho địa phương: Dự thảo bổ sung các quy định chi tiết về trình tự, thủ tục, và tiêu chí để các địa phương thực hiện nhiệm vụ cấp phép một cách thống nhất. Từ các mẫu hồ sơ và quy trình xử lý được chuẩn hóa để tránh sự khác biệt giữa các tỉnh, thành phố.
• Hỗ trợ địa phương thiếu nguồn lực: Dự thảo đề xuất cơ chế phối hợp giữa Bộ Công Thương và các địa phương để hỗ trợ đào tạo, cung cấp tài liệu hướng dẫn, và chia sẻ kinh nghiệm trong quản lý các cơ sở bán lẻ FDI, đặc biệt tại các địa phương như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, và Đà Nẵng.

Việc phân cấp, phân quyền giúp tăng cường hiệu quả quản lý, giảm tải cho Bộ Công Thương, và đảm bảo các quyết định cấp phép phản ánh đúng nhu cầu thực tiễn của từng địa phương. Tuy nhiên, để thành công, cần có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ trung ương để đảm bảo các địa phương có đủ năng lực thực thi.

4. Tăng cường quản lý các mô hình kinh doanh mới

Dự thảo sửa đổi nhằm đáp ứng các yêu cầu quản lý đối với các mô hình kinh doanh hiện đại, như thương mại điện tử và các hình thức bán lẻ tích hợp công nghệ, vốn chưa được quy định rõ ràng trong Nghị định 09/2018/NĐ-CP.

Những dự kiến thay đổi cụ thể:

• Bổ sung quy định về thương mại điện tử: Dự thảo bổ sung các điều khoản liên quan đến hoạt động phân phối và bán lẻ thông qua các nền tảng thương mại điện tử, bao gồm việc cấp phép và kiểm soát các tổ chức kinh tế FDI tham gia vào lĩnh vực này. Chẳng hạn như các quy định về xác minh danh tính nhà cung cấp và bảo vệ người tiêu dùng trên các nền tảng trực tuyến được đưa vào.
• Quy định về mô hình bán lẻ hiện đại: Dự thảo làm rõ các tiêu chí quản lý đối với các loại hình bán lẻ mới, như cửa hàng tiện lợi không người bán (self-checkout stores) và các trung tâm thương mại tích hợp công nghệ trí tuệ nhân tạo. Điều này giúp Nghị định bắt kịp với xu hướng phát triển của thị trường bán lẻ.

Việc bổ sung các quy định về mô hình kinh doanh mới giúp Nghị định phù hợp hơn với thực tiễn, đồng thời tạo khung pháp lý để quản lý hiệu quả các hoạt động bán lẻ của doanh nghiệp FDI trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ tại Việt Nam.

5. Tăng cường bảo vệ môi trường kinh doanh bán lẻ cạnh tranh lành mạnh

Dự thảo sửa đổi Nghị định 09/2018/NĐ-CP nhấn mạnh việc bảo vệ và thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp trong nước, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các doanh nghiệp FDI.

Những dự kiến thay đổi cụ thể:

• Tăng cường tiêu chí ENT để bảo vệ thị trường nội địa: Dự thảo sửa đổi quy định các tiêu chí ENT chặt chẽ hơn đối với các cơ sở bán lẻ FDI, đặc biệt tại các khu vực đã có mật độ bán lẻ cao. Điều này nhằm hạn chế sự bành trướng của các nhà bán lẻ nước ngoài tại các khu vực nhạy cảm về kinh tế.
• Hỗ trợ doanh nghiệp trong nước tham gia chuỗi cung ứng: Dự thảo đề xuất các biện pháp khuyến khích doanh nghiệp FDI hợp tác với các nhà cung cấp trong nước, như yêu cầu tỷ lệ nhất định hàng hóa Việt Nam trong các kênh phân phối của họ.
• Thúc đẩy hàng Việt Nam: Dự thảo kế thừa và mở rộng các quy định từ Quyết định 386/QĐ-TTg và Quyết định 1163/QĐ-TTg, nhằm đảm bảo hàng Việt Nam chiếm tỷ lệ cao (trên 85%) tại các kênh phân phối hiện đại.

Các thay đổi này giúp tạo sân chơi công bằng hơn cho doanh nghiệp trong nước, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của thị trường bán lẻ nội địa và bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng Việt Nam.

6. Đáp ứng yêu cầu của các cam kết quốc tế

Dự thảo sửa đổi nhằm đảm bảo các quy định trong Nghị định 09/2018/NĐ-CP tương thích với các cam kết quốc tế của Việt Nam, đặc biệt trong các hiệp định thương mại tự do CPTPP và EVFTA.

Những dự kiến thay đổi cụ thể:

• Nới lỏng một số hạn chế cho nhà đầu tư nước ngoài: Dự thảo điều chỉnh một số quy định để phù hợp với các cam kết trong EVFTA, như quyền xuất khẩu, nhập khẩu, và phân phối của tổ chức kinh tế FDI. Ví dụ như các hạn chế về danh mục hàng hóa được phép phân phối bởi doanh nghiệp FDI được nới lỏng, nhưng vẫn duy trì các biện pháp kiểm soát để bảo vệ lợi ích quốc gia.
• Minh bạch hóa quy trình cấp phép: Dự thảo bổ sung các quy định về công khai thông tin và quy trình cấp phép, đáp ứng yêu cầu minh bạch của các hiệp định thương mại tự do.

Việc điều chỉnh các quy định để phù hợp với cam kết quốc tế giúp Việt Nam duy trì uy tín trên trường quốc tế, đồng thời thu hút đầu tư nước ngoài có chọn lọc, ưu tiên các dự án có giá trị gia tăng cao và thân thiện với môi trường.

7. Tăng cường phát triển bền vững

Dự thảo sửa đổi Nghị định 09/2018/NĐ-CP hướng tới việc thúc đẩy các hoạt động kinh doanh bền vững, phù hợp với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2021-2030 của quốc gia.

Những dự kiến thay đổi cụ thể:

• Yêu cầu về trách nhiệm xã hội và môi trường: Dự thảo bổ sung các quy định yêu cầu các doanh nghiệp FDI tuân thủ các tiêu chuẩn về bảo vệ môi trường và trách nhiệm xã hội trong hoạt động phân phối và bán lẻ. Theo Dự thảo sửa đổi thì các cơ sở bán lẻ FDI phải có kế hoạch giảm thiểu rác thải nhựa và sử dụng năng lượng tái tạo.
• Ưu tiên đầu tư công nghệ cao: Dự thảo khuyến khích các dự án FDI trong lĩnh vực phân phối sử dụng công nghệ tiên tiến, như hệ thống quản lý chuỗi cung ứng thông minh hoặc các giải pháp bán lẻ thân thiện với môi trường.

Các quy định này góp phần đảm bảo rằng các hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp FDI không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn đóng góp tích cực vào mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam.

Dự thảo sửa đổi Nghị định 09/2018/NĐ-CP mang lại nhiều thay đổi quan trọng, từ việc đồng bộ với khung pháp lý mới, đơn giản hóa thủ tục hành chính, phân cấp quản lý, quản lý các mô hình kinh doanh mới, bảo vệ doanh nghiệp trong nước, phù hợp với cam kết quốc tế, cho đến việc thúc đẩy phát triển bền vững của Việt Nam. Những thay đổi này không chỉ giúp khắc phục các bất cập trong Nghị định hiện hành mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời đảm bảo quyền lợi của doanh nghiệp trong nước và người tiêu dùng Việt Nam. Dự thảo, với cấu trúc sáu chương và 48 điều, được kỳ vọng sẽ tạo ra một khung pháp lý toàn diện, minh bạch, và hiệu quả hơn, góp phần thúc đẩy sự phát triển của thị trường bán lẻ Việt Nam trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng.